Wie moet je bellen na een overlijden? 26 praktische vragen over de dood (2024)

Mensen zijn doorgaans niet graag bezig met de dood. Een naderend einde kan voelen als iets abstracts, als eng, of letterlijk onvoorstelbaar. Wanneer iemand dan toch komt te overlijden, is de klap des te harder en overschaduwt de rouw de praktische zaken. Terwijl er juist op dat moment veel van de nabestaanden gevraagd wordt.

Wat doe je als een dierbare net overleden is? Wie moet je bellen, en hoe ga je om met de financiën? En: hoe zorg je er zelf voor dat jouw nabestaanden ontlast worden als de tijd daar is? In deze gids zetten we de belangrijkste praktische vragen en antwoorden over de dood op een rij.

Voor nabestaanden:
Wat moet er gebeuren als iemand net overleden is?

Of het nu gaat om een lang ziekbed of een plotseling overlijden, de dood van een geliefde kan veel losmaken. Tegelijkertijd moet je ineens een hoop regelen. Het begint met de meest praktische zaken: wie moet je bellen, waar moet het lichaam heen?

Dit doe je éérst

1 Weet wie je moet bellen

Je eerste telefoontje bij overlijden is voor de hand liggend: de huisarts. Die moet namelijk nagaan of iemand écht gestorven is. Je huisarts (of buiten werktijden, een arts van de huisartsenpost) komt vaak ook ’s nachts of in het weekend. Pas als dat geregeld is, neem je zelf contact op met de persoon die zich over het lichaam gaat ontfermen. Dat is vaak een uitvaartverzorger, maar kan ook bijvoorbeeld de verzekeraar zijn als een overledene een uitvaartverzekering heeft – die regelt dan het contact met het uitvaartcentrum. Medewerkers van het uitvaartcentrum halen het lichaam op als het naar een uitvaartcentrum gaat, of verzorgen het lichaam thuis als de overledene daar blijft tot de uitvaart. Ben je op reis? Dan bel je de reisverzekeraar of de Nederlandse ambassade.

Wil je dat de overledene op de uitvaart bepaalde kleding draagt? Dat kun je alvast klaarleggen terwijl je wacht tot het lichaam wordt opgehaald – dat kan enkele uren duren. Je mag de kleding overigens ook later meegeven. Zijn er speciale eisen voor de verzorging van het lijf, bijvoorbeeld qua make-up of vanwege de geloofsovertuiging van de overledene, geef deze dan tijdig door.

In principe kan de uitvaartverzorger ook het overlijden melden bij de gemeente. Is dat niet zo afgesproken, dan moet je dat zelf doen nadat de lijkschouwing door de arts heeft plaatsgevonden. De gemeente regelt dat uitkeringen en dergelijke worden stopgezet. Je moet wel nog naar het stadhuis om het paspoort van de overledene in te leveren zodra je het niet meer nodig hebt om lopende zaken af te sluiten. Dit paspoort kun je desgewenst ook mee terug krijgen – er wordt dan eerst een gat in gemaakt.

2 Maar welke uitvaartverzorger moet je dan hebben?

Soms heeft de overledene al een heel plan voor de uitvaart op papier gezet. Is dat niet zo, dan zal je zelf keuzes moeten maken. Er is vaak meer mogelijk dan je zou denken; je hoeft niet een standaardplan te volgen. Zo zijn er in bepaalde delen van het land bijvoorbeeld uitvaartverzorgers die zich specifiek richten op de tradities van gemeenschappen met verschillende culturele achtergronden.

Heeft de overledene een uitvaartverzekering? Dan zit je niet per se vast aan de uitvaartondernemer die de verzekering heeft uitgezocht. Deze is wel vaak goedkoper, maar voor bijbetaling zijn er doorgaans veel meer opties. Voel je je prettiger bij een andere begeleider, dan kan je die ook gewoon opbellen. Een deel van de kosten wordt dan alsnog door de verzekering vergoed.

Ten slotte is het ook mogelijk om de uitvaart zonder tussenpersoon te organiseren. Je moet dan om te beginnen de gemeente zelf inlichten over het overlijden. Let wel op dat je geen taken op je neemt die je op dat moment emotioneel te zwaar vallen, schreef ervaringsdeskundige Mariët Meester in 2018.

3 Wat moet je allemaal vóór de uitvaart geregeld hebben?

De stappen na het overlijden en vóór de uitvaart lijken in principe simpel: dokter, uitvaartondernemer, daarna regel je de opbaring, omhulsel, het vervoer en degenen die de kist zullen dragen. Maar elk van deze stappen brengt uitgebreide keuzes met zich mee.

Zie bijvoorbeeld de opbaring: die kan in de familiekamer van het uitvaartcentrum plaatsvinden, maar ook thuis of op een af te huren locatie van uw keuze. Het is overigens ook mogelijk het lichaam niet op te laten baren; in dat geval wordt het opgeslagen in een mortuarium tot aan de uitvaart, meestal dat van het uitvaartcentrum.

Verder moet de ontbinding worden stopgezet: dit gebeurt via koelelementen in de kist of mand waarin het lichaam is opgebaard. Eventueel is ook balseming mogelijk, een fysiek invasieve ingreep die het lichaam langer goed houdt. Het bloed wordt dan vervangen door conserveringsmiddelen. In Nederland is in principe alleen een lichte vorm van balseming mogelijk, thanatopraxie genaamd. Deze vorm werkt slechts tien dagen. Alleen in gevallen waar het lichaam wordt gedoneerd aan de wetenschap of het land uit moet, is sterkere balseming geoorloofd.

Opbaring (of enkel bewaring) is hoe dan ook van belang: een persoon moet minstens 36 uur overleden zijn voordat die begraven of gecremeerd mag worden. Maximaal mag je zes werkdagen wachten. Wil je een lichaam eerder of later laten begraven, bijvoorbeeld vanwege de geloofsovertuiging van de overledene, dan moet je toestemming vragen bij de burgemeester, en bij vervroegd begraven ook bij de officier van justitie. Die periode van 36 uur wordt namelijk aangehouden voor het geval dat de politie nog onderzoek moet doen naar de dood van de overledene.

4 Deze documenten heb je nodig

Na een overlijden komt veel geregel om de hoek kijken. Er is geen centraal systeem dat bij alle relevante loketten aangeeft dat iemand gestorven is, al zal de gemeente uitkeringen en toeslagen automatisch voor je stopzetten nadat ze op de hoogte zijn gebracht van het overlijden. De Rijksoverheid biedt op hun website een formulier aan waarmee je na kan gaan wat jij in jouw situatie nodig hebt.

Het belangrijkste is de akte van overlijden: die ontvang je van de gemeente, nadat zij de doktersverklaring over het overlijden hebben ontvangen. Deze verklaring laat de dokter voor jou achter en kan door jou of door de begrafenisondernemer worden ingeleverd bij de aangifte van het overlijden. De meeste instanties zullen hierom vragen, te beginnen met de gemeente. Je moet daar binnen zes dagen aangeven dat iemand is overleden. Daarna gebruik je deze akte ook om bankrekeningen te laten blokkeren, en om een overlijden te melden bij onder andere hypotheekverstrekkers en verzekeraars.

Meestal laat een overledene een testament of in ieder geval de gegevens van een notaris achter. Is dat niet zo, dan kun je met het bewijs van overlijden toegang krijgen tot het centraal testamentenregister (CTR). Heeft de overleden persoon een testament, dan vind je daar de naam van de notaris met wie je contact moet opnemen. Zo niet, dan geldt de wettelijke verdeling van de erfenis zoals bepaald door de overheid.

Ben je erfgenaam of executeur van de erfenis? Dan moet je naar de notaris voor een verklaring van erfrecht. De notaris moet eerst onderzoek doen om zeker te stellen dat jij het recht hebt om iets met de erfenis te doen. Heeft de overledene een testament, dan kijkt de notaris daar naar.

De verklaring van erfrecht kun je ook laten inschrijven bij het Kadaster, zodat eventueel vastgoed op jouw naam komt te staan. Deze verklaring is verder vooral belangrijk wanneer jij moet kunnen bewijzen dat (een deel van) de erfenis daadwerkelijk van jou is.

Zo regel je de uitvaart

1 Waaruit bestaat een uitvaart?

Eerst wordt het lichaam vanuit de opbaar- of opslaglocatie naar het uitvaartcentrum of andere afgesproken locatie gebracht met een transportmiddel. Daar vindt eventueel een ceremonie plaats, die je geheel naar eigen inzicht kunt invullen – je hebt niet eens per se een uitvaartbegeleider nodig.

Tijdens de ceremonie kan het omhulsel (kist, mand, plank met wade, of iets anders) met het lichaam erin aanwezig zijn, maar ook dat hoeft niet. Na de ceremonie wordt het lichaam naar de begraafplaats of het crematorium gebracht.

Bij het regelen van een uitvaart moet je dus denken aan transport, een herdenkingsplek zoals een uitvaartcentrum, genodigden, de invulling van de ceremonie, en eventueel een koffietafel achteraf of een andere mogelijkheid voor nabestaanden om informeler samen te zijn.

Ook allang geen uitzondering meer: het inhuren van een uitvaartfotograaf.

2 Wat zegt de uitvaartverzekering?

Een uitvaartverzekering doet wat de naam al impliceert: je verzekert jezelf voor een som geld of – vaker – een aantal diensten die een verzekeraar regelt rond je uitvaart. Volgens het Verbond van Verzekeraars heeft 70 procent van alle Nederlanders zo’n verzekering. Als een naaste overlijdt, is er dus een goede kans dat er al ergens een uitvaartpolis ligt. Fijn, want een crematie kost al snel 5.000 euro of meer, terwijl je voor begraven vaak nog meer kwijt bent. Vraag op voorhand sowieso een offerte op, liefst bij meerdere ondernemers.

Vaak liggen bij de verzekeraar al enige uitvaartwensen van de overledene. Let op: je bent níét gebonden aan de uitvaartbegeleider van de verzekeraar. Tegen bijbetaling kun je ook bij een uitvaartbegeleider van jouw keuze terecht. Of je mag het zelfs helemaal zelf regelen. Controleer in ieder geval altijd wat er precies in de polis staat, en in hoeverre jouw wensen voor de uitvaart van de overledenen realiseerbaar zijn binnen het verzekerde bedrag of diensten.

3 Was er een wensenboekje?

De overledene kan de wensen voor de uitvaart bij de verzekeraar hebben opgetekend, maar vaak heeft een overledene een wensenboekje. Tegenwoordig kan dat ook digitaal – er zijn verschillende apps die hiervoor gebruikt kunnen worden, die toegang bieden aan nabestaanden als de overledene er niet meer is. In zo’n wensenboekje kunnen bijvoorbeeld wensen staan over de muziek, het vervoer of de locatie.

Overigens: je bent niet verplicht de wensen van de overledene te volgen. Alleen als de overledene iets bij de notaris heeft vastgelegd, moet je dat per se uitvoeren.

4 Hoe vervoer je de overledene?

Nog zo’n onderwerp waar de veelgehoorde aanname – ‘het zal wel met de rouwwagen van de uitvaartondernemer moeten’ – niet strookt met de werkelijkheid. Mits de overledene door natuurlijke oorzaken of een ongeluk is overleden, mag je ook zelf een auto of ander voertuig uitzoeken om het lichaam mee te vervoeren op de dag van de uitvaart. De kist of het omhulsel mag niet zichtbaar uit de auto hangen en je mag het lichaam niet zien.

Wanneer een lichaam wordt overgebracht naar het rouwcentrum, gebeurt dat doorgaans “in wat wij een staatsiewagen noemen, zo’n auto met vlaggetjes”, vertelt Linda van Alfen, uitvaarondernemer. Maar zeker bij de rit naar de begraafplaats of het crematorium zijn er zeker keuzes te maken.

Een caravan, een bakfiets, een paard en wagen, oldtimers, zelfs een Harley Davidson met speciale aanhanger heeft Van Alfen al eens gezien. “Of een sportvisboot op een aanhanger, al moest ik daarbij wel eerst zien dat de kist in dat geval veilig vervoerd kon worden. Denk vooral na over wat er bij die persoon past.”

Een andere optie: vervroegd of geen vervoer. Als een uitvaartlocatie zelf een koeling heeft, kan een lichaam de dag ervoor al worden overgebracht. Dan hoeft zich op de dag van de uitvaart geen stoet te vormen. Ook zijn er uitvaartcentra waarbij het rouwcentrum naast het crematorium staat. Dan hoef je je minder zorgen te maken om het vervoer.

5 Naar wie moeten de kaarten?

Sommige mensen hebben een hele rolodex, boekje of app vol met adressen voor na het overlijden. Is dit niet het geval, dan zul je zelf op zoek moeten gaan. Bijvoorbeeld door in de digitale accounts van de overledene te kijken. Met wie correspondeerde iemand? Kun je toegang krijgen tot een Facebook-account, Instagram of ander sociaal medium waar je een blik kunt werpen op volgers en vrienden?

Rouwkaarten regel je vervolgens doorgaans via de uitvaartondernemer, maar je kan er ook zelf voor kiezen om die via een kaartensite of op andere wijze te regelen. Er zijn er twee soorten: kaarten met een uitnodiging voor de uitvaart, en kaarten ter kennisgeving. Bij die laatste worden de plek en de tijd van de uitvaart niet vermeld.

6 Moet ik de uitvaart op een specifieke manier uitvoeren?

Nee. Er is heel veel mogelijk. Een goede uitvaartondernemer zal meer geïnteresseerd zijn in de wensen van de nabestaanden en wat bij de overledene past dan in het volgen van een vast stramien. Standaard levert de uitvaartondernemer bijvoorbeeld een uitvaartbegeleider, maar dat hoeft niet – je kan het ook zonder doen, of onder leiding van een zelfgekozen persoon. Ook in de locatie ben je vrij, mits het lichaam lang genoeg koel kan worden gehouden.

Zeker in het zuiden van Nederland is het traditie om achteraf nog koffie en een broodje samen te eten in een ‘familiezaal’, ter afsluiting van de uitvaart. Dat dit traditie is, betekent echter niet dat het een verplichting is. Je kan er ook voor kiezen om geen koffietafel te houden, of om elders op een andere manier achteraf bij elkaar te komen. In een leuk café bijvoorbeeld.

De financiën

1 Bankrekeningen en abonnementen

Om de zaken van een overledene goed af te sluiten, zul je toegang moeten krijgen tot diens bankrekeningen. Vanuit daar kun je de balans opmaken van zowel de te verdelen erfenis of schulden als lopende abonnementen van de overledene.

Waar had de overledene een rekening? Dat is soms lastig te achterhalen. Als je toegang hebt tot de mobiele telefoon van de overledene, is het wellicht mogelijk om in de bankapp te kijken. Als er ook op papier niks te vinden is, dan zal je individuele banken moeten bellen.

Om toegang te krijgen tot de rekening heb je een verklaring van erfrecht nodig waarin staat vermeld dat jij het recht hebt om beslissingen te maken over eventuele bezittingen. Jij (en eventueel je mede-erfgenamen of executeur(s)) mag vanaf dat moment geld afschrijven van de rekening. Voor het simpelweg beëindigen van een abonnement of regelmatige afschrijving heb je alleen de overlijdensakte nodig.

Besef overigens dat je belasting moet afdragen over een geërfd bedrag. Dat kan oplopen tot 40 procent als je geen kind of partner van de overledene bent. Doorgaans moet je binnen een jaar aangifte doen. Kinderen en partners betalen minder erfbelasting: 10 tot 20 procent, afhankelijk van het bedrag. Ook voor kleinkinderen gelden lagere tarieven: zie de tabel op de pagina van de Rijksoverheid.

2 Wat doe je met het huis? En een bedrijf?

Naast geld zit er in een erfenis wellicht ook een koophuis, of een bedrijf. In dat laatste geval is het zinnig om contact op te nemen met een accountant, die de balans kan opmaken van de bezittingen en schulden. Met die informatie kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om een bv te ontbinden. Ook wordt er dan gekeken naar de beste wijze om eventuele bezittingen uit het bedrijf te halen – afhankelijk van de bedrijfsvorm gelden daar aparte belastingregels voor.

De waarde van het huis wordt meegenomen in de berekening van de erfbelasting. Erf je alléén een huis (en geen geld), en krijg je dat niet onmiddellijk verkocht, dan kan het zijn dat je veel erfbelasting uit eigen zak kwijt bent.

3 De verdeling van de erfenis – of de schulden

Een erfenis kan bestaan uit bezittingen, schulden, of een combinatie van beide. Erf je een schuld, dan ben je daar persoonlijk verantwoordelijk voor. Je hoeft een erfenis niet te aanvaarden: je kan die ook weigeren, bijvoorbeeld als die alleen uit schulden bestaat. Let wel op dat je niks waardevols van de overledene meeneemt voordat je besloten hebt wat je doet; dat kan als een onuitgesproken aanvaarding worden gezien.

Je kan ook een erfenis beneficiair aanvaarden. Dat betekent dat alle schulden eerst worden verhaald op de erfenis. Pas daarna wordt wat er overblijft verdeeld over de erfgenamen. Die hoeven dus geen schulden te betalen. Zijn er meer schulden dan bezittingen? De erfenis wordt dan eerlijk verdeeld over de schuldeisers. Het is best ingewikkelde materie. In veel gevallen kan het verstandig zijn een accountant in te schakelen die kijkt wat in jouw situatie financieel het meest gunstig is.

Je hoeft niet meteen te beslissen of je een erfenis aanvaardt of niet. Schuldeisers mogen pas drie maanden na een overlijden aankloppen, en ook daarna mag je langer nadenken. Wil je de erfenis niet, of niet zomaar, aanvaarden, dan moet je wel naar de rechtbank (ook als je hem beneficiair aanvaardt).

4 Wat doe je met de erfenis?

Je hoeft niet alleen verstandige dingen te doen als je geld hebt geërfd, zeiden experts in 2020 tegen NRC. Wel is het zinnig om wat geld opzij te zetten voor de toekomst, of te kijken of je je woonlasten kan verlagen, door bijvoorbeeld de hypotheek over te sluiten. In dit artikel vertellen financiële planners wat voor opties er zijn als je een ton of meer erft.

De vaak aangehaalde stelregel: koop iets verstandigs, koop iets leuks, en zet de rest weg voor later.

Voor jezelf: Wat moet je regelen voor na je éígen overlijden?

Wanneer moet je beginnen met nadenken over je eigen overlijden? Het liefst zo snel mogelijk: de dood is zelden voorspelbaar, en bij een onverwacht overlijden kunnen je nabestaanden ineens voor moeilijke keuzes komen te staan. Met deze tips kun je ze ontlasten.

Hoe verdeel je de erfenis?

1 Naar wie gaat mijn nalatenschap als ik geen testament heb?

Dat ligt eraan hoe je familiesamenstelling er uitziet. In principe gaat de erfenis éérst naar je geregistreerd partner of echtgenoot (en níét de persoon met wie je samenwoont, als daar geen afspraken voor zijn vastgelegd!). Eventuele kinderen krijgen een vordering op het erfdeel, dat betekent dat zij hun deel van de erfenis alsnog krijgen als de partner overlijdt. De partner heeft dan een schuld uitstaan bij de kinderen.

In de praktijk betekent dat dat als iemand met twee kinderen en 150.000 euro spaargeld overlijdt, de gehele som naar de partner gaat. Die partner heeft dan een schuld van 50.000 euro per persoon aan de kinderen. Die schulden worden verrekend wanneer ook de partner sterft. Over dat bedrag hoeven de kinderen overigens niet nog een tweede keer erfbelasting te betalen.

Is er geen sprake van een wettelijke partner? Dan gaat de erfenis naar de kinderen of, als die er niet meer zijn, de kleinkinderen. Pas als zeker is dat ook dat niet mogelijk is, dan gaat de erfenis naar ouders, broers of zussen. Grootouders of overgrootouders erven als er niemand anders is.

Heeft de overledene helemaal geen familie meer, dan komt de erfenis bij de Nederlandse staat terecht.

2 Wie kan ik het beste aanwijzen als executeur?

De executeur regelt dat je testament correct wordt uitgevoerd. Het kan zinnig zijn om een executeur te benoemen als je kinderen bijvoorbeeld jong zijn, om erfgenamen te ontlasten in een moeilijke periode, of als er redenen zijn om aan te nemen dat het testament anders niet goed wordt uitgevoerd.

In principe staat het je vrij een executeur te kiezen. Er zijn drie vormen: de begrafenisexecuteur die alleen de uitvaart regelt, een beheersexecuteur voor de financiële zaken, en een afwikkelingsexecuteur, die kan handelen zonder daar alle erfgenamen voor te raadplegen. Deze taken kan je bij volwassen kinderen neerleggen naar eigen kunde, maar er zijn ook professionele executeurs uit de advocaten- en accountancybranche die je kunt aanstellen voor dit doel.

Executeurs moeten zich aan het einde van het proces altijd verantwoorden. Zeker buitenstaanders kunnen daarbij gemaakte kosten of een beloning meenemen in de verantwoording. Zij hebben daar in principe recht op, tenzij van te voren anderzijds afgesproken.

3 Wat als ik niet vertrouw dat mijn kinderen goed met mijn nalatenschap omgaan?

Onterven is dan een mogelijkheid – maar ook een flinke ingreep. Voor kinderen is het vaak een grote klap net na een overlijden. Bovendien kan een kind na een onterving naar de rechter stappen om toch de helft van een erfdeel op te eisen, de ‘legitieme portie’. Er zijn mildere manieren om om te gaan met situaties waar de relatie tussen jou en je kind moeilijk is.

In een artikel uit 2021 noemen notarissen acht verschillende opties. Zo kan je een kind slechts de helft van het erfdeel schenken. Ook kan je er voor kiezen om een bewindvoerder in te stellen, die bepaalt wanneer en hoe het kind bij het geld mag (ook als het kind eenmaal volwassen is).

Of je stelt een ‘tweetrapsraket’ op, waarbij je voorwaarden stelt aan waar het geld na het overlijden van je erfgenaam naar toe gaat. Op die manier kan bijvoorbeeld worden vermeden dat een erfenis na overlijden van een kind automatisch bij een ex-partner terecht komt.

4 Moet ik mijn testament aanpassen als ik ga samenwonen?

Als je gaat samenwonen en een samenwoningscontract opstelt, ben je niet automatisch elkaars erfgenaam. Wél als je getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt. In de praktijk erf je zonder afspraken vooraf dus niks. Blijf je bijvoorbeeld wonen in het koophuis van je partner omdat dat van zijn of haar kinderen mag, dan ziet de Belastingdienst dat als een schenking. En daar betaal je dan belasting over.

Heb je het huis samen gekocht? Dan kan je wél al iets rond het erfrecht regelen in een samenlevingscontract. Je kunt het ‘mede-eigendom’ regelen: dus bijvoorbeeld dat de helft van het huis dat jouw partner bezit, van jou wordt als de partner overlijdt. Ook als die kinderen heeft.

In andere gevallen moet je dus naar de notaris om het testament aan te passen. Bijvoorbeeld door aan te geven dat je partner na je overlijden in het huis mag blijven wonen. Denk óók aan je testament als je in een samengesteld gezin leeft, want die situatie kan gemakkelijk complex worden.

Wat moet ik doen met al mijn digitale informatie?

1 Hoe zorg ik ervoor dat mijn geliefden toegang krijgen tot mijn accounts?

Een groot deel van ons leven wordt vindt tegenwoordig online plaats, en vaak zijn accounts met tweestapsverificatie vergrendeld: je krijgt pas toegang als je ook via een tweede apparaat, meestal je mobiel, toestemming geeft. Overlijd je plotseling, dan kan dat dus grote gevolgen hebben voor je nabestaanden. Hoe komen zij bij je wachtwoorden en je contactenlijst? En hoe zit dat met informatie over bijvoorbeeld je verzekeraar en je bank?

Stel een lijst op met de belangrijkste gegevens over jouw leven. Dat betekent niet: alle wachtwoorden opschrijven en aan iemand e-mailen, want dat kan gemakkelijk in verkeerde handen terechtkomen. Maar denk bijvoorbeeld aan een wachtwoordmanager – die slaat al jouw wachtwoorden op één plek op, die je vergrendelt met een enkel sterk wachtwoord. 1Password en Bitwarden zijn populair, ProtonPass is een goed Europees alternatief.

Schrijf in zo’n constructie het hoofdwachtwoord op en geef dat aan je nabestaanden. Wil je dit per se digitaal doen, dan kun je gebruik maken van een programma dat je documenten eerst versleutelt voordat je deze opstuurt. CloudFogger is een goede mogelijkheid. Je moet er dan alleen wel voor zorgen dat de ontvanger het programma óók installeert.

Ten slotte bieden bedrijven als Google ook de mogelijkheid om ‘inactiviteitsvoorkeuren’ in te stellen. Je kan dan aangeven dat een nabestaande toegang krijgt tot al je accounts als je een tijd niet meer actief bent geweest.

2 Blijven mijn sociale media-accounts voortbestaan na mijn dood?

Ben je actief op Facebook, Instagram, TikTok of andere sociale mediaplatformen? Dan wordt je account niet automatisch verwijderd na je overlijden. Je nabestaanden zullen contact op moeten nemen met de verschillende platformen – zorg er dus voor dat zij weten waar je accounts zijn, mits je niet wil dat ze voor eeuwig voortbestaan.

Facebook biedt de mogelijkheid om een ‘legacy contact’ aan te wijzen, een andere gebruiker die na jouw dood je profiel mag beheren. Die kan er voor kiezen om het te laten verwijderen, of om het een herdenkingsstatus toe te wijzen. In dat laatste geval wordt op je profiel gemeld dat je overleden bent, en kunnen volgers eventueel herinneringen delen. Je kan Facebook ook van tevoren vragen of ze je account verwijderen als je overleden bent. Deze optie vind je in de instellingen.

Instagram heeft soortgelijke opties, alleen kan je geen legacy contact aanwijzen. In plaats daarvan geeft Instagram het account een herdenkingsstatus als het platform op de hoogte wordt gebracht van een betrouwbaar overlijdensbericht. Alleen met een overlijdensakte of ander juridisch bewijs dat iemand verwant én overleden is, kan een nabestaande Instagram vragen een account te verwijderen.

X kan na een overlijden alleen een account verwijderen. Het platform vraagt daarvoor juridisch bewijs, zoals een overlijdensakte en ID-kaart of paspoort van de nabestaande. Datzelfde geldt voor Snapchat. LinkedIn kan met dezelfde gegevens ook een herdenkingsstatus toevoegen.

TikTok biedt op dit moment geen opties om het account van een overledene aan te passen.

3 Hoe kan ik data het beste laten vernietigen?

Je wil na je dood misschien niet dat iedereen alles kan inzien dat jij in je leven digitaal hebt gedaan. Maar informatie permanent van harde schijven en het internet verwijderen blijft lastig. Het laten verwijderen van je sociale media-accounts is een begin, maar nog lang niet het einde.

Er is helaas (nog) geen centraal punt waar nabestaanden terecht kunnen om data te laten verwijderen. Ook is de Europese privacywet, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), onder het Nederlandse recht niet van toepassing op overleden personen – je nabestaanden kunnen dus niet eisen dat je gegevens uit privacyoogpunt worden verwijderd. Hoogstens kunnen ze verschillende platforms benaderen met het verzoek de accounts weg te halen.

Wat is dan wel mogelijk? Je kan in ieder geval van tevoren vastleggen wat je wensen zijn: ook in je testament kan je melden wie wel en niet waar bij mag, en wie de wachtwoorden ontvangt. Ook kan je aangeven dat je bijvoorbeeld wil dat je harde schijf wordt vernietigd, en welke accounts moeten worden opgeheven. Maar besef dat wat je bij leven digitaal blootgeeft, na je dood niet zomaar verdwijnt.

Hoe plan ik mijn uitvaart?

1 Moet ik mijn uitvaart van tevoren plannen?

Een uitvaart is uiteindelijk een gelegenheid voor de mensen die achterblijven: besef dat, wanneer je overlijdt, je nabestaanden misschien op een andere manier invulling geven aan je uitvaart. Het gaat immers om hun verdriet.

Toch is het belangrijk om van tevoren duidelijk te zijn, zegt uitvaartondernemer Roelof Marskamp. Soms lopen spanningen onder nabestaanden onnodig op omdat er onenigheid is over wat de overledene zou hebben gewild. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin iemand heeft vastgelegd dat hij begraven wil worden, maar net voor zijn overlijden tegen één nabestaande zegt dat hij toch liever gecremeerd wordt. Dat kan ruzie opleveren.

Wil je écht zeker zijn dat een bepaalde wens wordt uitgevoerd, of dat er in ieder geval duidelijkheid over bestaat, dan kun je dat bij de notaris laten optekenen. Je loopt dan wel het risico dat je uitvaart na je overlijden vertraging oploopt, omdat je nabestaanden éérst langs de notaris moeten, of zelfs je testament moeten vinden.

“Zorg er in ieder geval wel voor dat duidelijk is wie achteraf alles moet regelen”, zegt Marskamp. Wie handelt de financiën af? Wie draagt verantwoordelijkheid voor de planning? Door een specifiek contactpersoon aan te stellen maak je het je nabestaanden gemakkelijk. Doe dat het liefst al zo vroeg mogelijk; wacht niet tot je oud bent.

2 Cremeren, begraven, of iets anders?

In Nederland kiest men meestal voor cremeren en anders voor begraven. Cremeren is de ‘goedkoopste optie’, voor gemiddeld zo’n 7.000 euro. Begraven is duurder. De prijs die je betaalt voor een graf kan bovendien oplopen, van relatief goedkope algemene graven, die je deelt met anderen, tot aan individuele graven met eeuwigdurend grafrecht, wat betekent dat het lichaam nooit opgegraven hoeft te worden.

Daarnaast zijn er steeds meer alternatieven. Zo is er in Nederland een groeiend aantal natuurbegraafplaatsen. Dit zijn plekken in bijvoorbeeld een bos of op een heideveld waar lichamen of urnen begraven mogen worden. Vaak heerst hier eeuwig grafrecht. De plekken krijgen geen steen, hooguit een schijf boomschors met de naam – die uiteindelijk vergaat. Uitgangspunt is immers dat je volledig opgaat in de natuur. Ook kun je de as bijvoorbeeld laten begraven in een urn met aarde en een zaadje, zodat er een boom uit kan groeien.

In Nederland nog geen optie, maar wel al in opkomst voor huisdieren: resomeren. Bij resomeren wordt het lichaam opgelost in een mengsel van kaliumhydroxide en water. In de Verenigde Staten en Canada wordt dit al vaker voor mensenlichamen gedaan en ook in Nederland pleiten uitvaartondernemers ervoor dat dit wettelijk mogelijk wordt.

Tot slot is het ook mogelijk je lichaam na overlijden ter beschikking te stellen aan de wetenschap. Dat moet je van tevoren zelf regelen. Bij een eventuele afscheidsceremonie is dan geen lichaam aanwezig.

3 Moet ik een omhulsel uitzoeken?

Ja, je hebt een omhulsel nodig. Wat dat is, dat ligt echter niet vast, zolang het maar het gehele lichaam bedekt en biologisch afbreekbaar is. Bij cremeren is het ook van belang dat het materiaal goed en zonder problemen te verbranden is. Er mag dus bijvoorbeeld geen metaal in zitten. Een natuurbegraafplaats zal nog iets strenger zijn.

Verder geldt: je hoeft níet in een grafkist begraven te worden. Sterker, steeds vaker komt het voor dat overledenen gecremeerd dan wel begraven worden in een rieten mand of een lijkwade. Dat zijn milieuvriendelijkere alternatieven die vaak ook goedkoper zijn dan een gewone kist. Zelfs een laken mag.

4 Hoe draag ik mijn wensen voor mijn uitvaart het beste over?

Traditioneel is een wensenboekje een handige manier om op een rijtje te zetten wat je voor je uitvaart zou willen. Deze boekjes kun je doorgaans bij uitvaartondernemers opvragen. Er zijn zowel fysieke als digitale varianten. Daarnaast kun je ervoor kiezen om met een uitvaartconsulent of uitvaartverzorger te gaan zitten en die alles op te laten tekenen.

Ten slotte zijn er ook steeds meer apps die het mogelijk maken om alle belangrijke informatie op één plek te bundelen en die, als het moment daar is, ook naar de juiste personen te sturen. Zo is er bijvoorbeeld de Nederlandse app My Goodbye.

Wees je er wel van bewust dat een uitvaart boven alles een moment is voor de nabestaanden. Het kan zijn dat die beslissen dat ze iets anders nodig hebben dan dat je oorspronkelijk hebt opgetekend. Hou daar rekening mee. Het is zeer aan te raden jouw persoonlijke wensen ruim van tevoren te bespreken met de toekomstige nabestaanden. Wellicht stel je dan bepaalde wensen die je oorspronkelijk had, vanzelf al bij. Als je écht wil dat iets gebeurt, kun je het bij de notaris laten vastleggen.

5 Moet ik een uitvaartverzekering nemen?

Een uitvaartverzekering kan helpen bij het ontzorgen van je nabestaanden. De verzekeraar kan (een deel van) de kosten op zich nemen of zelfs de uitvaart grotendeels regelen. Kies je voor een verzekering, let dan wel op wat er verzekerd is: vaak gaat het om een naturapolis, waarbij bepaalde diensten gedekt zijn. Er zijn ook polissen die simpelweg geld uitkeren dat voor de uitvaart gebruikt moet worden.

Wat je ook kiest, zorg ervoor dat je nabestaanden goed zijn ingelicht over wat je zoal geregeld hebt. Vermijd een situatie waarin ze wanhopig op zoek moeten naar de juiste informatie, of verrast worden door kosten die niet gedekt zijn.